1. Dịch tễ:
Theo uớc tính trên toàn cầu tỷ lệ hút thuốc lá ở cả nam và nữ đã giảm đáng kể, tuy nhiên theo sự gia tăng dân số thì tổng số người hút thuốc lá đã tăng từ 721 triệu lên 967 triệu trong giai đoạn 1980-2012. Gánh nặng bệnh tật do tiếp xúc với khói thuốc lá là rất lớn, gây ra khoảng 6,3 triệu ca tử vong hàng năm trên toàn cầu.
Một phần ba số ca tử vong do tiếp xúc với khói thuốc là thứ phát sau bệnh lý tim mạch và 11.1% của con số tử vong này xảy ra ở những người tiếp xúc khói thuốc lá thụ động. Nghiên cứu dịch tễ kéo dài nhiều thập kỷ nhận thấy mối liên quan nhân quả giữa việc tiếp xúc khói thuốc lá và gia tăng 25% đến 30% bệnh lý động mạch vành. Nguy cơ bệnh lý tim mạch gia tăng ở tất cả các mức độ tiếp xúc với khói thuốc lá, thậm chí ở những người hút dưới 5 điếu mỗi ngày cũng như hít khói thuốc lá thụ động. Không có một ngững nào được gọi là an toàn đối với việc tiếp xúc khói thuốc lá.
2. Cơ chế tác động lên tim mạch:
Thuốc lá khi được đốt cháy sẽ giải phóng một hỗn hợp gồm hơn 7000 hợp chất, nhiều chất trong đó liên quan đến nguyên nhân tử vong sớm và ảnh hưởng đến gần như mọi cơ quan trong cơ thể.
Khói thuốc lá chứa khí cacbon monocide (CO), khi hít phải khí CO sẽ làm lượng oxy trong máu bị sụt giảm, vì vậy tim phải hoạt động mạnh hơn bình thường để bù đắp lượng oxy bị giảm, hậu quả để lại nhiều biến chứng nguy hiểm theo thời gian. Thành phần nicotine trong khói thuốc là nguyên nhân chính khiến nhiều người trở nên nghiện thuốc lá. Các nhà khoa học cũng đã xác định bên cạnh Nicotin có nhiều chất khác như Carbon monoxide, Benzopyrene, Glycoprotein cũng có vai trò quan trọng gây ra bệnh tim mạch.
– Tăng đông máu và hình thành huyết khối thông qua:
- Tăng số lượng tiểu cầu cũng như tăng khả năng kết dính tiểu cầu.
- Tăng nồng độ Fibrinogen và yếu tố VIII trong huyết tương, thay đổi cấu trúc sợi Fibrin và rút ngắn thời gian hình thành cục máu đông.
- Gia tăng các vi hạt chứa yếu tố mô (TF-1) trong tuần hoàn và tăng số lượng đại thực bào.
- Giảm khả năng tiêu sợi huyết
– Khởi đầu quá trình hình thành xơ vữa:
- Rối loạn chức năng và tổn thương tế bào nội mô mạch máu.
- Giảm nồng độ NO và bất hoạt NO làm mất khả năng chống kết dính nội mạch
- Tăng tế bào viêm
- Tăng số lượng và sự tăng kết dính tiểu cầu cùng với sự tăng các yếu tố đông máu
=> Hình thành mảng xơ vữa => Hẹp lòng mạch máu => Tắc mạch
3. Kết cục bệnh lý tim mạch do thuốc lá:
- Làm tăng nhu cầu oxy của cơ tim, dẫn đến cơn đau thắt ngực.
- Nguy cơ phát triển bệnh tim mạch và nhồi máu cơ tim (MI) ở những người hút thuốc lá cao hơn gấp nhiều lần so với những người không hút thuốc.
- So với những người không hút thuốc suốt đời, cả hút thuốc trước đây và hút thuốc hiện tại đều làm tăng nguy cơ phát triển suy tim từ 33% đến 93% . Trong số những bệnh nhân bị suy tim, hút thuốc tiếp tục làm tăng nguy cơ nhập viện nhiều lần.
- Thuốc lá là yếu tố nguy cơ quan trọng nhất đối với sự phát triển và mức độ nghiêm trọng của bệnh động mạch ngoại biên.
- Tăng huyết áp
- Tăng nguy cơ phình động mạch chủ bụng ở cả nam và nữ
- Tăng nguy cơ huyết khối trong stent/ Tắc mảnh ghép mạch và tái nhồi máu cơ tim ở những đối tượng đã PCI ( Can thiệp động mạch vành qua da). Thử nghiệm SYNTAX, PLATO. Trong thử nghiệm HORIZONS-AMI, hút thuốc lá là một yếu tố dự báo độc lập của tái nhồi máu và huyết khối trong stent xác định là nguyên nhân gây ra 76,3% trường hợp tái tái thông xảy ra trong vòng 30 ngày và 52,0% trường hợp tái tái thông trong vòng 3 năm
- Tăng tần suất loạn nhịp cả nhĩ và thất, có thể do sự gia tăng loạn nhịp trong trương lực giao cảm do giải phóng epinephrine và norepinephrine liên quan đến việc tiếp xúc với nicotine.
- Rối loạn chức năng nội mô do thuốc lá và viêm, xơ hoá tâm nhĩ có liên quan chặt chẽ với rung nhĩ. Nhìn chung, hút thuốc làm tăng gấp đôi tỷ lệ rung nhĩ.
- Các nghiên cứu đã chứng minh sự gia tăng nguy cơ đột tử do tim ở những người hút thuốc. Trong thử nghiệm Bezafibrate, nguy cơ đột tử do tim tăng lên đáng kể (tỷ lệ nguy hiểm: 2,47) ở những người hút thuốc so với những người không hút thuốc.
=> Như vậy, tốt nhất là không hút thuốc vì những lợi ích của việc không hút thuốc là rất rõ ràng. Nếu đang hút thuốc thì việc bỏ hút thuốc lá cùng với thực hiện lối sống lành mạnh (ăn nhiều rau, tích cực luyện tập thể lưc, duy trì cân năng tối ưu..), kiểm soát tốt huyết áp, mỡ máu, đường huyết thì sẽ giúp ngăn ngừa bị bệnh ở người chưa bị bệnh tim mạch. Còn đối với người đã bị bệnh tim mạch thì việc bỏ hút thuốc lá cũng giúp giảm nguy cơ tái phát bệnh hoặc làm nặng bệnh. Kể cả những người đã hút thuốc lá trong một giai đoạn dài (nhiều chục năm) thì khi bỏ hút thuốc lá vẫn có lợi ích.
Tài liệu tham khảo:
http://tonghoiyhoc.vn/thuoc-la-va-benh-ly-tim-mach.htm#:~:text=C%C3%A1c%20nh%C3%A0%20khoa%20h%E1%BB%8Dc%20x%C3%A1c,b%E1%BB%87nh%20%C4%91%E1%BB%99ng%20m%E1%BA%A1ch%20chi%20d%C6%B0%E1%BB%9Bi
https://www.fda.gov/tobacco-products/health-information/how-smoking-affects-heart-health
https://www.jacc.org/doi/full/10.1016/j.jacc.2015.07.037
